Ines Minten

Kunstroute, 1 augustus – 13 september 2009, Landen, Linter en Zoutleeuw

Op zaterdag 1 augustus gaf gastcurator Jan Hoet het startschot voor de vierde editie van Tempus Arti. De triënnale voor actuele kunst is opgebouwd als een route voorbij diverse locaties in drie Haspengouwse gemeenten: Landen, Linter en Zoutleeuw. Op die manier brengt het initiatief niet alleen kunst naar plaatsen waar je niet op elke straathoek een museum of galerie aantreft, het zet ook de troeven van de regio in de kijker. Kunst én toerisme: een uitstekende combinatie voor de zomermaanden, zo blijkt.

Ik ben zelf afkomstig uit de regio waar Tempus Arti plaatsvindt en herinner me hoe ik als tiener het gebrek aan cultureel aanbod verafschuwde. Het is een van de belangrijkste – zoniet dé belangrijkste – reden om er weg te gaan en weg te blijven. Initiatieven zoals deze kunstroute juich ik daarom enorm toe. Niet alleen gebeurt er eens iets rond actuele kunst in mijn heimat – het is nog een kwalitatief aanbod ook.

Voor deze vierde editie vonden organisatoren Dirk Lambrechts en Tim Cleuren Jan Hoet bereid om als gastcurator op te treden. Hij selecteerde de zevenendertig kunstenaars die uiteindelijk aan de route deelnemen. In zijn speech vertelde hij hoeveel belang hij hecht aan tentoonstellingen die buiten de traditionele expositieruimte plaatsvinden. We spenderen te veel tijd in het nietszeggende landschap van de autosnelwegen, vindt Hoet. En we zouden er beter aan doen nu en dan een onbekende afrit te nemen. Die leiden je immers naar locaties zoals die van Tempus Arti, waar kunst en landschap momenteel een behoorlijk harmonisch geheel vormen.

De oude legersite van Neerhespen (Linter) liep vol op 1 augustus. Opvallend veel bewoners van de gastgemeenten toonden hun belangstelling door op de opening te verschijnen. Logisch, misschien, dat er zoveel mensen uit de buurt opdaagden, maar veelzeggend toch ook. Er is deze zomermaanden zoveel mee te pikken rond kunst en cultuur, maar de meeste evenementen vinden plaats in de grote en middelgrote steden (denk maar aan Theater aan zee of De zomer van Antwerpen). Ook dat is logisch – waar meer volk woont, trek je meer bezoekers. Maar het onderstreept nogmaals het belang van kunstinitiatieven op minder voor de hand liggende plekken. Ikzelf vond het bovendien fantastisch om er niet alleen mijn halve familie aan te treffen (mijn grootouders waren er fijn met de fiets naartoe gekomen), maar ook onder meer mijn juf uit de eerste kleuterklas en mijn vroegere voordrachtleraar. Allemaal prettige ontmoetingen en dat temidden van de kunst. Je maakt het niet alle dagen mee.

Tijdens de opening kon je naar twee performances gaan kijken. De eerste heette Pendule en was van de Hongaarse kunstenaar Ferenczi Karoly. Het concept is heel eenvoudig, maar de performance zelf hield het publiek van begin tot einde in de ban. Karoly giet olie van twee verschillende kleuren in zijn pendule en laat die vervolgens los boven een groot wit doek. Door de beweging – geholpen door enkele handige wetten uit de fysica – tekent zich geleidelijk een specifiek patroon af op het doek. Hoewel je snel doorhebt hoe het er uiteindelijk zal moeten uitzien, blijf je kijken tot de pendule helemaal stilhangt en de figuur volledig getekend is. In de brochure las ik achteraf dat Karoly normaal gesproken een kaars in het midden van het doek plaatst, zodat de olie helemaal op het eind vuur vat en het kunstwerk sneller verdwijnt dan het verschenen is. In een brandbare omgeving als de legeropslagplaats waarin ze afgelopen weekend plaatsvond, was zoiets waarschijnlijk onverantwoord geweest. Toch had ik het graag zien gebeuren.

De Portugese Maria Lucia Cruz Correia kampte met enkele technische problemen, maar toen die bedwongen waren, zorgde haar performance, How does it come alive and touch you so deeply, voor heel wat discussie onder de aanwezigen. De kunstenares zit in een glazen doos. Een boom lijkt uit haar hoofd te groeien. Het begint te regenen, terwijl op haar witte kledij allerhande projecties voorbijflitsen. Cruz Correia gebruikt kanker als metafoor voor de symptomen waaraan de aarde onderhevig is door toedoen van de mens. De boom staat symbool voor het onderbewustzijn, een collectieve menselijke overpeinzing. Tegelijk groeit hij als een gevaarlijk gezwel uit het brein. De mens vernietigt de natuur, en de natuur reageert daarop als een kanker die de mens zal verteren.

De legersite van Neerhespen herbergt een hele reeks installaties en kunstwerken, die elk heel uiteenlopende reacties van de bezoekers uitlokten. Mij zijn behalve de performances vooral de installaties van Ellen Gieles en Nacho Ramirez bijgebleven. In Vluchtelingen Project
geeft de Nederlandse kunstenares Ellen Gieles je een plaats tussen Afrikaanse vluchtelingen. Ze wil de westerse mens doen beseffen wat die vluchtelingen meemaken en daarin slaagt ze ook. De gesprekken in en om de ruimte concentreerden zich veelal op één onderwerp. In zijn video-installatie Hush now… speelt Nacho Ramirez met de perceptie van de toeschouwer. Hij ontneemt je het frontale zicht op zijn beelden, en toont hoe verschillende perspectieven een totaal andere blik en interpretatie met zich mee brengen.

Het blije weerzien tussen al die aanwezigen op de opening – en, voor sommigen, de frisse pintjes – had maar één nadeel. Voor je alle handen had geschud, alle wangen gekust, alle herinneringen opgehaald en alles op de legersite had bekeken, bleef er (te) weinig tijd over om nog veel andere locaties van de route te bezoeken. Ik hoop van harte dat ik een van de komende weken nog eens de tijd vind om alle andere kunstwerken te gaan bekijken. Het kan nog tot 13 september. Moet lukken, zou ik denken?