De afgelopen maanden heb ik mijn blog opnieuw zwaar verwaarloosd. Ik doe geen beloftes, ik maak geen goede voornemens. Ik doe gewoon een late update.
In het voorjaar interviewde ik onderzoeksprofessor Francis Heylighen (VUB). Het is vaak interessant om je eigen grenzen te verleggen en de platgetreden paden te verlaten. Heylighen nam me mee naar het me tot dan toe volstrekt onbekende domein van de cybernetica en zijn onderzoek naar globale intelligentie.
Een stukje.
Momenteel is Francis Heylighen directeur van het Global Brain Institute aan de VUB en doet hij dus hoofdzakelijk onderzoek naar het zogenaamde global brain – het wereldwijde brein. Dat globale brein is nog voor een groot deel toekomstmuziek, maar het is in de maak. Het zal, meer bepaald, te voorschijn komen uit het internet. ‘Het globale brein omvat een besturingsvorm die een niveau hoger staat dan wat we nu kennen. We kennen het niveau van individuen, van organisaties, in het beste geval van landen. Globale intelligentie speelt zich af op wereldniveau.’ Niet dat het Instituut een soort centrale wereldregering voorspelt. Dat zou alles veel te ingewikkeld maken. ‘Wat via het internet wel aan het ontstaan is’, legt Francis Heylighen uit, ‘is een gedistribueerde organisatievorm, dus een organisatievorm die niet gecentraliseerd is in een persoon of een groep, zoals bijvoorbeeld een regering. Een gedistribueerde organisatievorm bevat duizenden, misschien miljoenen mensen die allemaal een steentje bijdragen, maar van wie er geen enkele de controle heeft.’ Zo’n organisatievorm is niet nieuw. Kijk naar een simpele mierenhoop. ‘De koningin in een mierennest geeft geen bevelen, heeft geen regering, geen raad van bestuur. Ze legt alleen eieren. De andere mieren organiseren zichzelf. Ze vinden de weg naar hun voedselbronnen via geursporen die de mieren uitzetten. Een sterk geurspoor leidt naar een grotere voedselbron. Bronnen die uitgeput raken, verliezen hun geurspoor.’ En waar zit dan precies de vergelijking met het internet? De principes zijn hetzelfde, legt Francis Heylighen uit. ‘Op internet verschijnen continu nieuwe websites, waarvan het overgrote deel na een tijd vergeten wordt. Af en toe is er een, zoals Google, Facebook of Wikipedia, die echt doorbreekt en die iedereen begint te gebruiken. Vroeg of laat zullen die grote spelers moeten samenwerken, omdat de gebruikers een zo vlot mogelijke communicatie tussen hun websites verwachten. De vraag is welk type coördinatie daar kan ontstaan. En met zulke vragen zijn mijn onderzoekers en ik bezig.’
Wikipedia blijkt een uitstekend medium om het ontstaan van globale intelligentie mee uit te leggen. Als iemand 20 jaar geleden had voorspeld dat er een encyclopedie zou ontstaan, die puur en alleen wordt geschreven door gebruikers, zou wellicht niemand het geloofd hebben. En kijk: vandaag is Wikipedia de meest geraadpleegde encyclopedie ter wereld. ‘Mensen beginnen spontaan te schrijven, corrigeren elkaar en vullen elkaar aan. Dat systeem werkt verbazend goed en loopt volledig parallel aan dat in een mierennest. Dat is het principe van de stigmergie’, zegt Francis Heylighen. ‘Het laat toe om een groot aantal individuen efficiënt te organiseren zonder gecentraliseerde supervisie, zonder baas, dus, die zegt wie wat moet doen.’
Meer? www.randkrant.be (een gloednieuwe website!)
Ines Minten 