Ines Minten

Van 27 augustus – 5 september 2009

Van de voorstellingen die ik al gezien heb uit de selectie van het Theaterfestival 2009, sta ik het meest achter DegrotemonD van SKaGeN – voor mij een van de allerbeste voorstellingen van het afgelopen seizoen. Ik herhaal hieronder mijn recensie van oktober 2008 (ook terug te vinden in het archief van Theatermaggezien.net)
Het zeer goede nieuws is dat er zelfs nog kaartjes voor zijn.

Idem voor Brandhout. Een irritatie van tg Stan. Een monoloog die heel erg de moeite van het bijwonen waard is. Mijn recensie vind je hier.

Medley van de wereldgeschiedenis

Valentijn Dhaenens vooraan in een oude Leuvense aula. Voor hem een reeks met de meest uiteenlopende microfoons. Achter hem een schoolbord waarop (schijnbaar in krijt) allerhande namen en data staan. De grootinquisiteur 1583 – Socrates 399 BC – ZKH Boudewijn 1990 – Lumumba 1960 – Reagan 1986 – HW Bush 1991 – GW Bush 2001… Het blijkt de volgorde van de speeches die SKaGeN heeft geselecteerd voor een treffende medley van de wereldgeschiedenis.

Na elke speech verdwijnt een naam van het bord (het krijt blijkt geen krijt maar een projectie): spons erover! In realiteit is het duidelijk minder eenvoudig om ergens de spons over te halen. Wat inhoud betreft, klinkt geen enkele redevoering totaal gedateerd. De trucs, de argumenten, de manier om onderwerpen aan te brengen, blijven 2500 jaar lang dezelfde. Van 431 voor Christus (Pericles) tot nu hebben bijna alle sprekers het bovendien over geweld, (vruchteloze) pogingen tot vrede, onbegrip, onverdraagzaamheid… voor een vrolijk plaatje was een andere selectie aangewezen. Het geheel schetst een wrang beeld van de menselijke ‘beschavingsgeschiedenis’, waarin vooral de ultieme machthebbers geen fraai portret van zichzelf ophangen. Zo haakt Dhaenens fragmenten van de brutale oorlogsretoriek van de Amerikaanse legerleider Patton in die van de Duitse minister van propaganda Goebbels (allebei uit de Tweede Wereldoorlog). In tegenstelling tot de historische speech van Goebbels brengt Valentijn Dhaenens hem met een ijzige kalmte, zodat het lijkt alsof de spreker een beroep doet op de rede – het volk moet begrijpen dat iedereen een deel van de oorlogslast moet dragen. Die bijna beminnelijke manier van spreken staat in schril contrast met de opzwepende taal van Patton: ‘Vechten is de meest glorieuze competitie waar een man aan kan meedoen!’ roept hij en om zijn woorden kracht bij te zetten, schuwt hij de schuttingtaal niet. Je krijgt hier twee kampen tegenover elkaar die hun oorlogszuchtige woorden op een verschillende manier op hun publiek overbrengen. Opvallend is echter dat de inhoud niets aan demagogische kracht inboet. De boodschap die de toeschouwer uit dit fragment overhoudt is dat oorlog altijd vuil is, tot welk kamp je ook behoort, en dat geen énkele machthebber de manipulatieve technieken schuwt die eigen zijn aan redevoeringen.

Voor elke speech zoekt Valentijn Dhaenens een aparte stem. Die wordt subtiel ondersteund doordat hij telkens ook kiest voor een nieuwe microfoon en doordat de belichting – die constant heel eenvoudig blijft – verandert. Net op het moment dat je begint te vrezen dat heel de voorstelling een keurige opeenvolging van speeches wordt, schakelt de monoloog echter naar een hogere versnelling. Na de abortusspeech van Boudewijn krijgt een enthousiaste Lumumba het woord, die pleit voor een onafhankelijk Congo: ‘Wij zullen niet regeren met een vrede van kanonnen en bajonetten!’ belooft hij. Als antwoord komt één enkel schot, dat meteen de medley op volle kracht doet losbreken. In hels tempo komen Robert Kennedy, Martin Luther King, Malcolm X, Mohammed Ali en JFK aan bod. Hun speeches doorspekt Valantijn Dhaenens met muziek en geluiden. Op dit moment komt de sterke technische kant van de voorstelling pas goed tot uiting. Op gezette tijden zingt Dhaenens enkele noten, een stukje van een lied, hij trommelt een kort ritme op de katheder of imiteert een schot. Al die geluiden worden ogenblikkelijk opgenomen en opnieuw afgespeeld, zodat er ook letterlijk een veelstemmige medley ontstaat. Dit technische trucje geeft de voorstelling vaart en ritme en zorgt tegelijk voor een extra ironiserende ondertoon. Telkens als iemand pleit voor vrede wordt hij meedogenloos afgeknald. De speeches van de Amerikanen worden een regelrechte pastiche als Dhaenens ze mixt met het bekende liedje uit West Side Story: ‘I wanna live in America’. Nadat Bin Laden even later zijn jihad heeft uitgeroepen, volgt nog een hilarisch en tegelijk pijnlijk moment, als Dhaenens Frank Vanhecke opvoert met een speech die hij heeft uitgesproken in de VS, op uitnodiging van Pat Buchanan. Hilarisch is de sukkelachtige manier waarop Dhaenens hem voorstelt, worstelend met microfoons en nadien zijn speech ten beste gevend in een verschrikkelijk Engels. Pijnlijk is de inhoud van de speech, waarin hij Amerika op de hoogte wil brengen van de totalitaire staat die Europa is geworden. ‘We are becoming foreigners in our own land’ zegt hij, en ‘muslim riots have become a routine’.

Na meer dan 20 speeches besluit Valentijn Dhaenens zijn monoloog met een ironische knipoog die ervoor zorgt dat het publiek ondanks al het gewicht en het cynisme dat uit de inhoud van de voorstelling spreekt, toch met een min of meer licht gevoel de aula verlaat. DegrotemonD overtuigt in zijn eenvoud, en staat er door de kracht van het acteerwerk. Ook het idee om de voorstelling te brengen in een oude universiteitsaula is er eentje waar het gezelschap maar beter aan vasthoudt bij eventuele hernemingen. ‘Het was een goeie vanavond’, hoor ik iemand zeggen als ik de zaal uitloop. Ik kan het alleen maar beamen.

Voor het volledige programma van het theaterfestival kijk je op http://www.theaterfestival.be/