Zondag opent in Galerij De Ziener in Asse een tentoonstelling met werk van fotograaf Julien Coulommier (°1922), de nestor van de Belgische kunstzinnige fotografie. Zijn immense archief bevat tijdloze beelden waarvan de poëtische zeggingskracht voorop staat en het oorspronkelijke onderwerp naar de achtergrond verschuift.
Een tijd terug interviewde ik hem bij hem thuis in Wezembeek-Oppem en gaf hij me een kleine rondleiding in zijn bijzondere archief.
Het artikel staat in het huidige nummer van RandKrant. Een fragment:
Tegen de traditionele fotografie
In 1949 kocht Julien Coulommier zijn eerste echt goede fototoestel. ‘Het was een Rolleicord, een goedkopere versie van de professionele Rolleiflex. Het kostte nog meer dan 3000 frank, wat veel geld was in die tijd, maar op afbetaling ging dat nog net’, glimlacht hij. In de vroege jaren 50 ontdekte Coulommier nieuwe manieren van fotograferen. ‘Tot dan was er vooral aandacht voor traditionele landschaps- en reportagefotografie. Die beviel me niet: ik vond ze saai en academisch. Om daartegenin te gaan, begon ik kunstkritieken te schrijven in gespecialiseerde tijdschriften. Ik brak de traditionele fotografie af en kreeg daar van de hoofdredactie ook de ruimte voor, zelfs als er al eens abonnementen werden opgezegd door wat ik schreef.’ Onder meer door ontmoetingen met de Duitse avant-gardefotograaf Otto Steinert, begon Coulommier zelf meer met zijn toestel te experimenteren. De subjectieve fotografie werd in bepaalde kringen de hemel in geprezen, in andere met de grond gelijk gemaakt. ‘Naar aanleiding van een tentoonstelling in Amsterdam noemden de meeste kranten en tijdschriften, met uitzondering van de Groene Amsterdammer, mijn werk zinloos. De fotografie werd nog niet ten volle als kunst gezien’, zegt Julien Coulommier. Een ijkpunt was de tentoonstelling Images inventées die hij in 1957 samen met collega-kunstenaar Serge Vandercam or- ganiseerde in het Paleis voor Schone Kunsten. Het was een van de vroegste exposities rond creatieve, niet-figuratieve fotografie in onze contreien. ‘Die tentoonstelling veroorzaakte een schok in de kunstwereld.’
Een wereld in een wereld
Julien Coulommier toont zijn voorraad ingelijste foto’s, waarvan geregeld selecties naar tentoonstellingen reizen. Het valt op dat vooral de natuur veelvuldig voorkomt. ‘Een van mijn hoofdthema’s is de groeikracht van de natuur’, vertelt hij. ‘Het boeit me mateloos hoe sterk die kan zijn. Ga maar na: zelfs in een landschap dat gedomineerd wordt door steen en beton zie je in spleten en kieren kleine plantjes woekeren. Dat soort dingen probeer ik uit te beelden.’ Vier jaar geleden liep in Charleroi de overzichtstentoonstelling Entre Mondes. Die titel zegt veel over de visie van Coulommier en was ontleend aan de Franse surrealistische dichter Paul Eluard, die stelde: ‘Il y a un autre monde, mais il est dans celui-ci’. Ook Coulommier put zijn beelden uit de werkelijkheid om zich heen, maar vindt daarin een net iets ander perspectief, een lichtjes vervormde blik, een vervreemdingseffect, dat per foto of fotoreeks een nieuw universum opent.
Hij toont een aantal voorbeelden uit zijn reeks Antropologie. Bomen en planten spelen steevast de hoofdrol, hoewel het beeld nooit echt om hen draait. Een foto van een varen roept associaties met een danseres op. Een boom wordt een heksachtig personage. ‘Op zo’n manier laat ik de werkelijkheid en mijn verbeelding samenkomen’, legt Julien Coulommier uit. We komen voorbij een van zijn bekendste foto’s, De tuin van de gevangenis uit 1954. ‘In werkelijkheid is het een foto van een reeks spruitkolen voor een bakstenen muur, maar het beeld roept een heel ander verhaal op. Je kunt er palmbomen in zien die in de tuin van een gevangenis groeien. Voor de gevangenen staan ze symbool voor hun hang naar vrijheid.’ Hij schakelt over op de volgende foto, maar onderbreekt zichzelf snel: ‘Je hoeft ook niet alles te geloven wat ik zeg’, lacht hij. ‘Ik laat graag ruimte voor de eigen interpretatie van de toeschouwer. Het liefst leg ik niks uit en laat ik de beelden voor zich spreken.’
Meer lezen kan hier.
Een aantal werken van de fotograaf vind je op zijn website.
Ines Minten 